Mediacja kulturowa polega na stworzeniu komunikatywnej przestrzeni dialogu między zwiedzającymi, artystami a instytucjami kulturalnymi. Ma ona na celu angażowanie społeczeństwa do udziału w życiu kulturalnym. Z kolei cyfrowa mediacja kulturowa jest definiowana jako zbiór technologii cyfrowych i wsparcia komputerowego wdrożonych w miejscach fizycznych lub wirtualnych w celu osiągnięcia pozytywnych efektów mediacji kulturowej. Można zatem powiedzieć, że cyfrowa mediacja kulturowa jest wsparciem dla szerzej rozumianej mediacji kulturowej.
Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych stanowi duże wyzwanie dla instytucji kulturalnych. Mediacja cyfrowa na miejscu jest coraz bardziej ceniona i wymagana przez odbiorców, w tym osoby ze szczególnymi potrzebami, jak na przykład te z różnymi niepełnosprawnościami, ale i ludzi starszych, a przede wszystkim młodzież i dzieci. Głównym celem mediacji cyfrowej jest stworzenie interakcji emocjonalnej między publicznością a przestrzenią kulturową. Zwiedzanie ma być atrakcyjne i angażujące. Bierna obserwacja dzieła sztuki, nawet z użyciem audio przewodnika, może być mało atrakcyjna w dzisiejszych nowoczesnych czasach.
Dlatego wykorzystywanie różnorodnych aplikacji mobilnych (oprócz narracji, mogą zawierać efekty dźwiękowe, muzykę, wywiady z ekspertami, co rozszerza ich możliwości użycia przez osoby z różnymi niepełnosprawnościami), interaktywnych ekranów, platform cyfrowych, interaktywnych hologramów, kodów QR, technologii NFC aktywizuje percepcję zwiedzającego i zachęca do działania w postaci odkrywania, wyszukiwania, porównywania, odczuwania, angażowania emocji.
Urządzenia do mediacji cyfrowej można podzielić na dwa rodzaje:
- Narzędzia mobilne, które towarzyszą odwiedzającym podczas całej wizyty w muzeum (aplikacje internetowe, technologia NFC itp.)
- Narzędzia stacjonarne zainstalowane, takie jak stoły dotykowe, urządzenia oświetleniowe, projekcje wideo
Mediacja cyfrowa obejmuje również formę zabawy, takiej jak gry animujące wizytę dzieci, gry escape lub wirtualne dzienniki. Wszystkie te udogodnienia czynią wizytę angażującą i pozostającą na długi w pamięci jako ciekawe doświadczenie edukacyjne.
Aktualnie jednym z najpopularniejszych nowoczesnych urządzeń cyfrowych jest rozszerzona rzeczywistość (AR). AR umożliwia przywrócenie brakujących elementów dziedzictwa i uczynienie ich widocznymi w 3D. Ułatwia to zwiedzającym zrozumienie znaczenia zabytków fizycznych (budynków, zabytkowych przedmiotów, dzieł sztuki), a także aspektów dziedzictwa niematerialnego (języków, sposobów życia, umiejętności na przestrzeni wieków, wierzeń, tradycji, zwyczajów codziennych i świątecznych). To unikalne doświadczenie audiowizualne pozwala zwiedzającemu zanurzyć się głęboko w historii dziejów oraz poznać dzieło sztuki wieloaspektowo. Co więcej, z technologią AR można zintegrować nowoczesne systemy dźwiękowe, dzięki czemu zwiedzający osiągają możliwość zaangażowania wielozmysłowego.
Ciekawym rozwiązaniem jest użycie video mapping. To nowoczesna technika polegająca na rzutowaniu światła na nieruchome obiekty w celu stworzenia złudzenia optycznego, która aktywizuje wizualne doznania zmysłowe. Dużym uznaniem cieszą się infokioski, czyli interaktywne stacje z informacjami na temat eksponatów. Te urządzenia są najczęściej wzbogacone w funkcje dostępności dla osób ze specjalnymi potrzebami. Z innych rozwiązań uprzyjemniających wizytę w instytucji kulturalnej można wymienić podłogi interaktywne, które reagują na ruchy i dotyk zwiedzających. Można na nich wyświetlać obrazy, zdjęcia, filmy, animacje, a także symulacje, które zmieniają się w zależności od interakcji z użytkownikiem.
Wymienione wyżej przykłady mediacji cyfrowej wychodzą naprzeciw współczesnemu odbiorcy, zamieniając wizytę w muzeum w ciekawe i inspirujące doświadczenie edukacyjne.