Autorka: Cannelle Dewaeles, ALTO
W poprzednich dwóch artykułach przyjrzeliśmy się audiodeskrypcji jako rozwiązaniu mediacji audio dla osób niewidomych lub niedowidzących oraz etapom związanym z jej rozwojem. Aby zakończyć tę serię artykułów, chcielibyśmy podać kilka dobrych praktyk, które należy przyjąć, zarówno przed, jak i podczas projektowania audiodeskrypcji. Jest to okazja do zastanowienia się nad tym, kto musi być zaangażowany w łańcuch produkcyjny, ale także nad tym, w jaki sposób audiodeskrypcja jest planowana w szerszej skali wizyty, a nawet polityki dostępności instytucji kulturalnej.
Przede wszystkim uważamy za konieczne podkreślenie, że systemy mediacji dla osób niedowidzących nie mogą funkcjonować niezależnie i muszą być zintegrowane z szerszym podejściem do dostępności obiektu. Oznacza to na przykład zapewnienie szkoleń wewnętrznych dla personelu, ułatwienie odwiedzającym poruszania się po obiekcie, dostosowanie oznakowania i oczywiście maksymalizację dostępności obiektu.
Ważne jest również, aby zaangażować odpowiednie osoby do tego typu projektów, jeśli to możliwe już na etapie pomysłów. W przypadku Louvre Lens zespoły ściśle współpracowały z ekspertami od audiodeskrypcji, pisarzami i specjalistycznymi stowarzyszeniami zaangażowanymi w wybór dzieł i kluczowych informacji, które miały zostać uwzględnione.
Taka współpraca powinna się odbywać przynajmniej podczas fazy testowej. Uważamy, że konieczne jest zaangażowanie osób z dysfunkcją wzroku, aby upewnić się, że produkt spełnia potrzeby odbiorców docelowych. W Alto współpracujemy ze stowarzyszeniami osób niewidomych i niedowidzących, które systematycznie sprawdzają nasze scenariusze i testują audiowycieczki na miejscu, aby ocenić następujące aspekty:
- poziom opisu
- ogólna długość wycieczki i długość naszych komentarzy
- urządzenia dotykowe (obsługa)
- łatwość poruszania się i nawigacji wzdłuż trasy wycieczki
- korzystanie z urządzenia (czy jest intuicyjne i dostępne dla osób niewidomych i niedowidzących)
- ogólne wrażenia (czy spełnia wymagania spędzania wolnego czasu w otoczeniu kultury)
Wreszcie, mówienie o audiodeskrypcji rodzi również pytanie o powszechną dostępność systemów mediacyjnych – i bardziej ogólnie o trasy zwiedzania. Powszechna dostępność jest postrzegana jako ideał, do którego powinna dążyć każda instytucja kulturalna. Definiuje się ją jako fakt „oferowania, za pomocą różnych urządzeń multisensorycznych, dostępu do treści dostosowanych do wszystkich odbiorców, niezależnie od tego, czy są oni niepełnosprawni fizycznie, sensorycznie czy umysłowo, obcojęzyczni czy nie, młodzi czy starzy, uczeni czy neofici”, zgodnie ze słowami Ministerstwa Kultury.
Wprowadzenie udogodnień dla osób niedowidzących jest częścią tego podejścia, ale rodzi następujące pytanie: czy powinniśmy oferować konkretne udogodnienia dla każdego rodzaju niepełnosprawności, czy też raczej pomyśleć o jednym rozwiązaniu dostosowanym do wszystkich odbiorców?
Podczas gdy wybór jest najczęściej dokonywany na korzyść konkretnego systemu (zapewnienie wycieczki audio z audiodeskrypcją), Musée de la Marine, z którym spotkaliśmy się w ramach projektu REACT, zdecydowało się zaprojektować jedną wycieczkę dostępną dla wszystkich, obejmującą media dostosowane do każdego odbiorcy, w tym osób niewidomych i niedowidzących. Na przykład modele dotykowe i powiązane z nimi treści audio są przeznaczone przede wszystkim dla osób niewidomych i niedowidzących, ale również dla widzących. Zaletą tego inkluzywnego podejścia jest to, że oferuje ono bardziej jednorodne i integracyjne doświadczenie dla wszystkich profili odwiedzających i pozwala uniknąć stygmatyzacji osób niepełnosprawnych, które korzystają z tych samych udogodnień, co osoby pełnosprawne. Jednak jedno z ograniczeń dotyczy pierwszeństwa dostępu i pojawia się, gdy to samo urządzenie jest oferowane odbiorcom, którzy nie używają go w identyczny sposób: podczas gdy jest to opcjonalne i edukacyjne narzędzie dla tych, którzy nie są niedowidzący, stanowi jednocześnie niezbędne medium dla osób niewidomych i niedowidzących, chociaż nie mają one pierwszeństwa w korzystaniu z niego.
Audiodeskrypcja, mobilizując zmysł słuchu, wydaje się zatem skutecznym rozwiązaniem w zakresie udostępniania obiektów kulturalnych niewidomym lub niedowidzącym odbiorcom, ale wymaga kreatywnych, redakcyjnych, zaangażowanych, a nawet „bojowych” wyborów przy jej opracowywaniu.